Hơn 20.000 trường mẫu giáo đã đóng cửa trong hai năm qua tại Trung Quốc khi dân số nước này ngày càng lão hóa, sinh suất giảm. Các nhà nghiên cứu tin rằng chính sách khuyến khích kết hôn, sinh con và giáo dục trẻ em cần đi song hành với chính sách chăm sóc người cao tuổi để giải quyết các vấn nạn của xã hội già hóa.
Hồi tháng 7-2024, hội nghị toàn thể lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã vạch ra kế hoạch chi tiết cho tương lai của đất nước, với các biện pháp cấp bách giải quyết vấn đề sinh suất giảm. Chính phủ đã nhấn mạnh “cải thiện các chính sách hỗ trợ sinh nở và các ưu đãi để xây dựng một xã hội thân thiện với việc sinh nở, giảm một cách hiệu quả chi phí sinh con, nuôi dạy và giáo dục trẻ em”.
Không còn cảnh thức đêm nộp đơn cho con học mẫu giáo
Angels Kindergarten là trường mẫu giáo quốc tế ở khu ngoại ô Thanh Phố của Thượng Hải. Ngôi trường có 16 phòng học, hai sân chơi lớn, đội ngũ y tế riêng và giáo viên nước ngoài cho chương trình giảng dạy song ngữ. Thế nhưng sau 18 năm mở cửa, Angels Kindergarten sẽ không thể mở cửa trong năm học mới. .
Trung Quốc đang chuẩn bị cho mùa tựu trường bắt đầu tuần tới. Angels đã góp thêm hồi chuông cảnh báo mới cho tình trạng đóng cửa của các trường mẫu giáo.
Các cơ sở mẫu giáo tại Trung Quốc tiếp nhận trẻ em nhiều độ tuổi cho đến khi trẻ bắt đầu vào lớp 1 của bậc giáo dục tiểu học bắt buộc, thường là sáu tuổi. Số liệu của Bộ Giáo dục cho thấy số trường mẫu giáo trong cả nước đã giảm hơn 20.000 trường, từ 294.832 trường trong năm 2021 xuống còn 274.480 trong năm 2023, giảm 6,8%. Tỷ lệ sinh giảm, triển vọng việc làm ảm đạm hơn đối với những người trẻ tuổi tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và các biện pháp chấn chỉnh giáo dục tư nhân vì lợi nhuận. Trong bối cảnh đó, hầu hết các trường đóng cửa đều là trường tư thục.
Thông thường, phụ huynh phải xếp hàng dài, đôi khi là thức suốt đêm, để nộp đơn vào những trường mẫu giáo danh tiếng. Giờ đây, các trường đang phải vật lộn để lấp đầy các lớp học trước năm học mới. Theo dữ liệu của Bộ Giáo dục, số trẻ bậc giáo dục mầm non đã giảm còn 40,92 triệu trong năm 2023, giảm 10,8% từ con số hơn 45 triệu của năm trước đó. Đây la con số thấp nhất kể từ năm 2014. Trong khi đó, hơn 170.000 giáo viên mầm non toàn thời gian bị mất việc trong năm ngoái.
Chính sách chăm sóc trẻ em cũng cần được ưu tiên
Gánh nặng tiền bạc đối với Li là khá lớn. Bà mẹ người tỉnh Giang Tô, miền đông Trung Quốc, hiện đang tranh luận với chồng là nên cho con gái hai tuổi học trường tư hay công. Chất lượng giáo dục “rất quan trọng đối với” đối với vợ chồng Li, cô nói. “Chúng tôi đã chi hơn 10.000 nhân dân tệ (1.380 đô la) cho con gái mình mỗi tháng. Hiện tại, tôi không đủ khả năng để sinh đứa con thứ hai hoặc thứ ba”.
Phụ huynh lo lắng về tiền bạc cho con đi học, nhà giáo dục lại âu sầu về tình trạng số trẻ học mẫu giáo ngày một ít.
Nhà nghiên cứu cấp cao Yuki Katayama tại Viện nghiên cứu NLI có trụ sở tại Tokyo cho rằng, hãy còn quá sớm để đánh giá tác động của các vấn đề, bởi Trung Quốc chỉ mới chuyển sang khuyến khích sinh con từ năm 2021. Nhưng nếu nhìn vào Nhật Bản, quốc gia có tình trạng dân số già hóa và đang suy giảm hàng đầu thế giới, bà Katayama cảnh báo không nên ưu tiên chăm sóc người già mà trì hoãn các chính sách chăm sóc trẻ em.
“Nhật Bản đã ưu tiên các chính sách để đảm bảo hệ thống an sinh xã hội cho người già, chẳng hạn như chăm sóc người già. Tuy vậy, các biện pháp giải quyết tình trạng tỷ lệ sinh giảm được cho là quá ít và quá muộn. Trung Quốc có thể phải đối mặt với vấn đề tương tự”, bà nói.
Khi Trung Quốc đưa ra các chính sách nhằm đảo ngược tình trạng sinh suất giảm, nhà chức trách đưa ra các sáng kiến bao gồm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cặp đôi kết hôn và ngược lại “làm khó” chuyện ly hôn.
Mọi chuyện vẫn cần thời gian trả lời. Chính phủ đã có những hành động cụ thể như tăng cường nỗ lực mở rộng các trường công, cung cấp trợ cấp cho các trường tư đáp ứng một số điều kiện nhất định và khuyến khích nhiều trường hơn nữa tiếp nhận trẻ em dưới ba tuổi vào các lớp học dành cho trẻ mới biết đi.
Theo dữ liệu của chính phủ, chỉ có 2,2 triệu trẻ em đăng ký vào các lớp học dành cho trẻ mới biết đi trong năm 2022, chỉ chiếm 5% tổng số trẻ em đăng ký vào trường mẫu giáo. Các bậc cha mẹ đi làm ở Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào ông bà để chăm sóc trẻ sơ sinh vào thời gian ban ngày khi họ làm việc.
Nhưng tính bền vững của hoạt động đó cũng đang bị nghi ngờ khi Trung Quốc đang có kế hoạch tăng tuổi nghỉ hưu, hiện là 50 đối với nữ công nhân, 55 đối với nữ và 60 đối với nam làm các công việc văn phòng “cổ trắng”.
“Cha mẹ ngày nay thường khác với phụ huynh các thế hệ trước về triết lý nuôi dạy con cái. Họ muốn nuôi dạy con cái bằng các phương pháp khoa học. Hiện nhiều trung tâm chăm sóc trẻ tư nhân không có chất lượng cao và cha mẹ còn ngần ngại. Việc mở rộng các trung tâm giữ trẻ của chính phủ mang lại lợi ích thiết thực, to lớn hơn”, Sun Yi, phó giáo sư thuộc Viện nghiên cứu châu Á – Nhật Bản thuộc Đại học Ritsumeikan nói.
Cơ hội mới
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng những thách thức của trường mẫu giáo lại tạo cơ hội mới cho đất nước khổng lồ này. Chi phí nuôi dạy trẻ ở đại lục vẫn cao so với thu nhập của người dân, vì thế vẫn còn không gian lớn để thúc đẩy dịch vụ chăm sóc trẻ em chuyên nghiệp, nhưng giá cả phải chăng.
Theo báo cáo được công bố vào tháng 2 của Viện nghiên cứu dân số Yuwa có trụ sở tại Bắc Kinh, chi phí trung bình để nuôi dạy một đứa trẻ từ khi sinh ra đến 18 tuổi là 6,3 lần GDP bình quân đầu người. Trong số 13 quốc gia mà báo cáo so sánh tỷ lệ này, chỉ có Hàn Quốc có con số cao hơn, với mức 7,79. Con số này là 2,08 lần ở Úc, 4,11 lần ở Hoa Kỳ và 4,26 lần ở Nhật Bản.
Số lượng trường mẫu giáo tư thục đã tăng gấp ba lần trong giai đoạn 2003-2019, khi đạt đỉnh điểm là 173.200 trường. Giáo sư Yeh Hsueh tại Đại học Memphis, Mỹ cho biết sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi chính sách cho phép lập các trường mẫu giáo tư thục, được gọi là minban, vào khoảng năm 2000. Chính sách này sau đó được mở rộng đến các vùng nông thôn nơi cơ sở hạ tầng chăm sóc trẻ em còn thiếu thốn. Các trường minban cũng nhanh chóng đáp ứng nhu cầu của người lao động nhập cư, bao gồm cả những người ở các thành phố lớn trở về trung tâm thị trấn hoặc các quận huyện tìm việc gần với ngôi làng họ đang cư ngụ.
Trung Quốc bãi bỏ chính sách một con vào năm 2016. Tuy vậy, tỷ lệ sinh vẫn giảm trong bảy năm liên tiếp cho đến năm 2023 và dân số đã giảm trong hai năm qua.
Mengxi Jiang, trưởng dự án hãng tư vấn Daxue Consulting có trụ sở tại Thượng Hải, cho rằng: “Các tổ chức đầu tư vào trường mẫu giáo rất kỳ vọng về tỷ lệ sinh của Trung Quốc, vốn đã tăng hàng năm”.
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến lĩnh vực giáo dục mầm non là các biện pháp chấn chỉnh các hoạt động giáo dục vì lợi nhuận. Năm 2018, Trung Quốc cấm các nhà điều hành trường mẫu giáo tư thục niêm yết cổ phiếu của họ trên thị trường chứng khoán, và cấm luôn các công ty niêm yết đầu tư vào các trường này.
Tuy nhiên, trường tư thục vẫn thu hút sự quan tâm của những người có khả năng chi trả và tìm kiếm môi trường giáo dục linh hoạt, không câu nệ đang tồn tại trong hệ thống trường công lập.
Theo Nikkei Asia
Ricky Hồ / BSA Media
Vaccine ngừa sốt xuất huyết của Nhật Bản sẽ được phổ biến tại Việt Nam từ tháng tới
