Thị trường chứng khoán Việt Nam đang chờ được nâng hạng từ quí cuối 2025

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã không được FTSE Russell nâng hạng vào tháng 9-2024 vừa qua, dù rằng đã vào danh sách theo dõi từ năm 2018. Ảnh: Reuters

Các quan chức và nhà đầu tư đang trông chờ thị trường chứng khoán được nâng hạng vào cuối năm nay. Kịch bản khả thi nhất là FTSE Russel dự kiến nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên sang mới nổi thứ cấp từ tháng 9-2025. VNDirect dự báo MSCI sẽ thực hiện tương tự từ đầu năm 2026.

Nguồn vốn ngoại sẽ dồi dào hơn khi thị trường chứng khoán Việt Nam có thể thu hút thêm 9 tỉ đô la vốn ngoại, đồng thời cũng có nhiều rủi ro hơn.

Phân loại thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán toàn cầu được phân thành bốn cấp độ chính.

  • Thị trường phát triển (developed market – DM) là các thị trường lớn, có tính thanh khoản cao, cơ sở hạ tầng phát triển và quy định pháp lý chặt chẽ như Mỹ, Nhật Bản Anh…
  • Thị trường mới nối (emerging market – EM) là các thị trường này đang trong quá trình phát triển, có tiềm năng tăng trưởng cao hơn so với thị trường phát triển nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao hơn. Thị trường này còn được phân làm hai nhóm: thị trường mới nổi sơ cấp và thị trường mới nổi tiên tiến. Trung Quốc, Ấn Độ hay Brazil có thể xếp vào nhóm này.
  • Thị trường cận biên (frontier market – FM) là các thị trường nhỏ hơn, kém phát triển hơn so với thị trường mới nổi, với tính thanh khoản thấp hơn và rủi ro cao hơn. Thị trường Việt Nam hiện nay, Bangladesh hay Kenya được xếp vào lại này.
  • Thị trường đơn lập (standalone market – SM) là những nơi không đáp ứng đủ tiêu chí để được xếp vào bất kỳ nhóm nào trên.

Việc chuyển từ một thị trường cấp độ này sang cấp độ khác (ví dụ từ FM lên EM) dựa trên đánh giá của các tổ chức xếp hạng tài chính như MSCI, FTSE Russell và S&P Dow Jones được gọi là nâng hạng thị trường. Việc nâng hạng thị trường mang lại ba lợi ích chính là thu hút vốn đầu tư, quảng bá hình ảnh của thị trường vốn quốc gia và tạo động lực cho thị trường phát triển ở tầm cao hơn, hướng đến minh bạch, hiệu quả và bền vững.

Thông thường, ba tổ chức xếp hạng thị trường chứng khoán hàng đầu thế giới gồm MSCI, FTSE Russell và S&P Dow Jones. Mỗi tổ chức có các tiêu chí đánh giá riêng, nhưng nhìn chung đều tập trung vào các yếu tố như quy mô thị trường, tính thanh khoản, khả năng tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài, cơ sở hạ tầng thị trường và khung pháp lý.

MSCI đánh giá định kỳ tháng 6 hàng năm. FTSE Russell đánh giá vào tháng 3 và tháng 9 mỗi năm. Riêng S&P Dow Jones không công bố lịch đánh giá nâng hạng thị trường chứng khoán định kỳ cụ thể như MSCI hay FTSE Russell, mà đưa ra các đánh giá và phân loại thị trường dựa trên các tiêu chí và điều kiện thị trường thay đổi.

Thị trường chứng khoán Việt Nam còn thiếu gì?

Việt Nam được FTSE Russell đưa vào danh sách theo dõi từ tháng 9-2018. Tuy vậy, trong kỳ đánh giá tháng 9-2024, FTSE đã không nâng hạng thị trường Việt Nam lên thị trường mới nổi thứ cấp (secondary EM) do chỉ mới đáp ứng 7/9 tiêu chí nâng hạng.

Một là tiêu chí DvP (delivery versus payment) tức nguyên tắc “giao chứng khoán đồng thời với thanh toán”. Quy định này bảo đảm rằng việc chuyển giao chứng khoán chỉ xảy ra khi việc thanh toán tiền được thực hiện. Đây là một nguyên tắc cơ bản và vẫn được áp dụng.

Hai là tiêu chí non pre-funding mới được áp dụng gần đây tại Việt Nam, cho phép một số nhà đầu tư tổ chức nước ngoài được mua chứng khoán mà không cần phải có đủ tiền trước khi đặt lệnh.

Trước đó, MSCI nói Việt Nam chỉ đáp ứng 8/17 tiêu chí.

Những thay đổi quan trọng trong quy định thị trường chứng khoán Việt Nam đầu tháng 11-2024 đã nhen nhóm hy vọng về việc nâng hạng từ tháng 9-2025. Có hiệu lực từ ngày 4-11-2024, Thông tư 68 của Bộ Tài chính chính thức bãi bỏ yêu cầu nhà đầu tư quốc tế phải ký quỹ đủ tiền trước khi giao dịch, cùng với nhiều quy định mới về giao dịch, thanh toán, bù trừ, hoạt động của công ty chứng khoán và công bố thông tin.

Cùng lúc, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSD) cũng ban hành các quy chế mới về thành viên lưu ký, bù trừ, thanh toán, đăng ký và chuyển quyền sở hữu chứng khoán.

Ông Young Lee – Giám đốc điều hành giao dịch cổ phiếu khu vực châu Á của MSCI – nhận định Thông tư 68 giúp thị trường chứng khoán Việt Nam tiệm cận hơn với các tiêu chí bắt buộc của FTSE Russell. Giám đốc chính sách Wanming Du của FTSE Russell khẳng định sẽ tăng cường hợp tác với Việt Nam, hỗ trợ hoạt động giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài và chia sẻ kinh nghiệm giao dịch tại các thị trường mới nổi.

Khơi dòng vốn mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam

Hầu hết các nhà phân tích đều dự báo rằng FTSE sẽ thực hiện nâng hạng cho thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp từ tháng 9-2025.

Ông Lee từ FTSE Russsell dự báo với vị thế của thị trường mới nối thứ cấp, Việt Nam có thể thu hút 800 triệu USD từ các nhà đầu tư thụ động sử dụng chỉ số FTSE, 2 tỷ USD từ các nhà đầu tư thụ động sử dụng các chỉ số khác, và 4-6 tỷ USD từ các quỹ đầu tư chủ động. Như vậy, khả năng là thị trường chứng khoán Việt Nam có thể thu hút thêm khoảng 9 tỷ USD trong năm 2025.

Còn quỹ VinaCapital ước tính việc nâng hạng sẽ thu hút 16 quỹ đầu tư với tổng tài sản 90 tỷ USD đang theo dõi các thị trường mới nổi. SSI Research đưa ra con số ước tính dòng vốn từ các quỹ ETF ngoại vào Việt Nam có thể đạt 1,7 tỷ USD, và đó là chưa tính đến dòng vốn từ các quỹ chủ động.

Ricky Hồ / BSA Media

Chữ S đang được quan tâm trong quá trình thực hành ESG