Làn sóng sáp nhập các ngân hàng nông thôn đang diễn ra mạnh mẽ tại Trung Quốc. Trong năm 2024, ít nhất 290 ngân hàng nông thôn và hợp tác xã tín dụng nông thôn đã được sáp nhập vào các tổ chức cho vay khu vực lớn hơn, theo thống kê của Reuters công bố trong tháng 2-2025.
Các đợt sáp nhập diện rộng sẽ được chính phủ trung ương và địa phương tiến hành ít nhất trong 10 năm nữa.
“Di sản” của phong trào hợp tác xã
Tính đến cuối tháng 6-2024, Trung Quốc có khoảng 3.800 ngân hàng nhỏ được chính quyền các địa phương “đỡ đầu”, có tổng tài sản trị giá 57.000 tỉ nhân dân tệ (7.800 tỉ đô la). Con số này tương đương 14% tổng tài sản của hệ thống ngân hàng trên toàn đại lục, gần gấp đôi quy mô hệ thống ngân hàng Úc và khoảng 1/3 quy mô của ngân hàng Mỹ.
Các nhà phân tích nói rằng những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm giải quyết rủi ro trong lĩnh vực ngân hàng nhỏ có thể sẽ tạo ra nhiều vấn đề hơn trong tương lai.
Phong trào hợp tác xã những năm 1950 nhằm phục vụ nhu cầu nông dân và phát triển nông thôn mới đã để lại di sản hàng chục ngàn tổ chức tài chính nông thôn yếu kém. Đến năm 1995-1998, Trung Quốc đã tiến hành sáp nhập hơn 2.000 hợp tác xã tín dụng nông thôn vào 88 ngân hàng khu vực đô thị. Các đợt hợp nhất trong năm 2024 được xem là thay đổi toàn diện nhất kể từ khi các hợp tác xã nông thôn được cải tổ, chuyển đổi thành ngân hàng nông thôn nhỏ vào năm 2000.
“Sau nhiều năm dọn dẹp, hệ thống ngân hàng tương đối khỏe mạnh mặc dù bối cảnh kinh tế suy yếu”, theo Jason Bedford, cựu chuyên gia phân tích châu Á của hãng quản lý tài sản Bridgewater Associates và ngân hàng đầu tư UBS. Bedford là người nổi tiếng với các nghiên cứu chuyên sâu về khu vực ngân hàng Trung Quốc.
Tuy nhiên, Bedford vẫn cho rằng thông thường những vụ sáp nhập này chỉ tạo ra “các ngân hàng gặp khó khăn lớn hơn” bằng cách gom lại hay kết hợp các tổ chức nhỏ, mất khả năng thanh toán.
Trong thập niên qua, nhiều ngân hàng nhỏ đã tích cực cho vay đối với lĩnh vực bất động sản, đặc biệt là thông qua các hình thức hay công cụ tài chính của chính quyền địa phương (LGFV). Các thực thể này dễ bị suy yếu và tổn thương trước các tác động của Covid-19, tình trạng trì trệ của mảng bất động sản, quản lý tài chính yếu kém của các địa phương, và đặc biệt là trong giai đoạn kinh tế suy thoái hiện tại.
Tỷ lệ nợ xấu cao gấp đôi
Tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng thương mại nông thôn đã đạt 3,04% trong quí 3-2024, gần gấp đôi so với mức 1,56% của toàn bộ ngành ngân hàng, theo dữ liệu mới nhất của chính phủ. Các nhà phân tích cho biết tình hình tài chính của nhiều tổ chức cho vay nhỏ đang ở trong tình trạng tồi tệ hơn nhiều.
Vụ sáp nhập được quan tâm nhiều nhất trong năm 2024 là Ngân hàng Thương mại Nông thôn Liêu Ninh (LRCB) với tổng vốn đăng ký 20,8 tỉ nhân dân tệ. Ngân hàng này được thành lập tháng 9-2023 trên cơ sở sáp nhập 31 ngân hàng nông thôn hay tổ chín tín dụng nông thôn yếu kém. Tháng 6-2024, LRCB lại tiếp nhận thêm 36 tổ chức cho vay nhỏ của tỉnh này. Reuters nói nhiều ngân hàng nhỏ được hợp nhất “đang phải vật lộn với các khoản nợ xấu tăng vọt”
Ngân hàng Thương mại Nông thôn Liaoning Dengta, một trong 36 tổ chức bị sáp nhập, đã báo cáo tỷ lệ nợ xấu là 21,54% vào cuối năm 2021, so với mức trung bình của ngành là 1,73% vào thời điểm đó.
Ngân hàng Liaoshen cũng ở tỉnh Liêu Ninh sẽ bị buộc nhận thêm 10 ngân hàng nhỏ khác của tỉnh này. Ngân hàng này thành lập tháng 6-2021 để tiếp nhận 12 ngân hàng nhỏ hơn.
Trong báo cáo thường niên năm 2022, Ngân hàng Liaoshen nói rằng họ “đã thừa hưởng một lượng lớn tài sản xấu chỉ từ 2/12 ngân hàng được sáp nhập”, khiến tỷ lệ nợ xấu của ngân hàng này đạt 4,67% trng năm 2022 và 4,53% trong năm 2023. Con số này cao hơn đáng kể so với mức trung bình 1,75% của các ngân hàng thương mại thành phố. Liaoshen nói họ “vẫn chưa ngân hàng bình thường”.
Ngân hàng Lanzhou, có trụ sở tại tỉnh Cam Túc, đã nhận được sự chấp thuận của cơ quan quản lý để tiếp quản hai ngân hàng nông thôn. Ngân hàng này có tài sản 453 tỉ nhân dân tệ, tỷ lệ nợ xấu đến cuối năm 2023 là 1,73%. Chính quyền đã không công bố các thông số của hai ngân hàng được Lanzhou tiếp nhận.
Ngân hàng hợp nhất thương mại nông thôn Hà Nam (HRCUB) được thành lập tháng 9-2023 trên cơ sở bốn ngân hàng nông thôn của tỉnh Hà Nam bị sụp đổ năm 2022. Kể từ khi thành lập, HRCUB nhận nhiệm vụ “giám sát và điều hành quản lý” 130 ngân hàng, tổ chức tín dụng nhỏ trong tỉnh.
Chỉ số ngân hàng Trung Quốc đại lục tăng khoảng 10% từ đầu năm đến nay, sau khi tăng gần 40% trong năm ngoái nhờ vào kỳ vòng tái cấp vốn cho các ngân hàng lớn hơn được sáp nhập từ các tổ chức yếu kém.
Quá trình cải tổ cần thêm ít nhất 10 năm nữa
Chiến dịch sáp nhập các ngân hàng nhỏ là một phần trong kế hoạch mới cải cách mạng lưới ngân hàng được khởi xướng năm 2022, nhằm cải tổ khu vực ngân hàng nông thôn, thanh lọc các ngân hàng yếu kém sau hàng loạt các vụ thất thoát tiền gửi và người dân căng băng rôn phản đối.
Một số tổ chức nông thôn đã trở thành “cỗ máy in tiền” cho chính quyền địa phương và các đại cổ đông, đi chệch khỏi sứ mệnh hỗ trợ khu vực nông nghiệp và các doanh nghiệp nhỏ, Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa (PBoC) nhận định trong báo cáo tháng 12-2023.
“Vấn đề là có quá nhiều ngân hàng khu vực nhỏ mà cơ quan quản lý ngân hàng rõ ràng không có đủ năng lực để giám sát tất cả”, Christopher Beddor, phó giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics, nhận xét.
Ông cho biết những đợt hợp nhất này sẽ tạo ra ít tổ chức lớn hơn mà các cơ quan quản lý có thể giám sát hiệu quả hơn, nhưng chiến lược này sẽ không giải quyết được các vấn đề như tài sản xấu và “nhiều vấn đề” vẫn sẽ tồn tại.
Còn Ryan Tsang, nhà phân tích tín dụng chính của S&P Global Ratings, dự báo quá trình dọn dẹp sẽ mất một thời gian, lên đến 10 năm.
“Quá trình này có thể mất tới một thập niên. Chúng tôi tính toán rằng sẽ mất 4-5 năm để dọn dẹp đáng kể các tổ chức tài chính nông thôn có rủi ro cao và sẽ mất thêm vài năm nữa để tổ chức lại và thể chế hóa những thay đổi trong quản trị doanh nghiệp, cơ cấu quản lý và văn hóa rủi ro”, Tsang nhận định.
Ông hy vọng nhà chức trách sẽ hình thành mô hình mới, trong đó tổ chức hay ngân hàng mạnh hơn sẽ tiếp quản các tổ chức, ngân hàng nhỏ và yếu kém hơn. Nhưng các ngân hàng hợp nhất thực sự phải là những ngân hàng hoạt động hiệu quả.
Theo Reuters, Asian Banking & Finance, BIS, Bloomberg, Business Standard
Ricky Hồ / BSA Media
